Ombudsman Emine Dizdarlı, başvuru üzerine hazırladığı raporda 2008 yılı öncesi ve sonrası, kamu ve özel sektör alanında iş hayatına başlayanlarda emeklilik aylığı uygulamalarında yaşanan farklılıkların yasal düzenlemeyle aşılabileceği görüşünü belirtti.
Dizdarlı, İlke Özgür Davulcu’nun daireye yaptığı başvuru üzerine hazırladığı raporu yayımladı.
Başvuruda, kamu görevlileri için mükellef askerlikte geçen sürenin, emeklilik bakımından hizmet süresine eklendiğini, özel sektör çalışanları içinse bu eklemenin yapılmadığını, bunun emeklilik sürelerinin hesaplanmasında kamu görevlileri ile özel sektör çalışanları arasında fark yaratarak Anayasanın eşitlik ilkesine aykırı olduğunun iddia edildiğini belirten Dizdarlı, bu hususların soruşturulmasının talep edildiğini kaydetti.
Yapılan başvuru üzerine konunun Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenerek, rapor hazırlandığını belirten Dizdarlı, bu kapsamda Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Sosyal Sigortalar Dairesi Müdürlüğü nezdinde soruşturma başlatıldığını ifade etti.
Konuyla ilgili Ombudsman raporu şöyle:
“Sayın İlke Özgür Davulcu Dairemize yaptığı başvuruda Kamu Görevlileri için, mükellef askerlikte geçen süre, emeklilik amaçları bakımından hizmet süresine eklendiğini, Özel Sektör çalışanları için, mükellef askerlikte geçen süre, emeklilik amaçları bakımından hizmet süresine eklenmediğini, bu durumun da emeklilik sürelerinin hesaplanması açısından Kamu Görevlileri ile Özel Sektör çalışanları arasında fark yaratarak Anayasanın eşitlik ilkesine aykırı olduğunu iddia ederek bu hususların soruşturulmasını talep etmiştir.
Yapılan başvuru üzerine konu, 38/1996 sayılı Yüksek Yönetim Denetçisi (Ombudsman) Yasası kuralları çerçevesinde incelenmiş olup raporu hazırlanmış ve bu kapsamda KKTC Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Sosyal Sigortalar Dairesi Müdürlüğü nezdinde soruşturma başlatılmıştır.
KKTC Sosyal Sigortalar Dairesi Müdürlüğü 16/1976 sayılı Kıbrıs Türk Sosyal Sigortalar Yasası, 73/2007 sayılı Sosyal Güvenlik Yasası, 30/1996 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumlarına Tabi Hizmetlerin Birleştirilerek Hesaplanması Yasası ile 38/2017 sayılı Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasında Sosyal Güvenlik Anlaşmasının Onaylanmasının Uygun Bulunmasına İlişkin (Onay) Yasasının yürütülmesinden sorumludur.
KKTC Sosyal Sigortalar Dairesi Müdürlüğünün 11 Mayıs 2021 tarihli yazısına göre 30 Kasım 1976 tarihinden önce askerlik yapanlar için 16/1976 sayılı Kıbrıs Türk Sosyal Sigortalar Yasasının Geçici 9’uncu maddesi uyarınca işlem yapıldığı kaydedilmektedir. Mezkur Yasa maddesi uyarınca 30 Kasım 1976 tarihine kadar Kıbrıs Türk Mukavemet Teşkilatı saflarında hizmet görüp veya mücahitlik yapıp da bu hizmetlerine karşılık herhangi bir emeklilik aylığına hak kazanmamış veya emeklilik aylığı hesaplanmasında, dikkate alınmamış olanların bu hizmetleri, Güvenlik Kuvveleri Komutanlığından alınarak Sosyal Sigortalar Dairesi Müdürlüğüne ibraz edilecek belge ile belgelenmek koşuluyla, Malûllük veya Ölüm Sigortaları uygulamalarında 1 Haziran 1977 tarihinden sonra bu Yasa kapsamında en az 1800 gün; Yaşlılık Sigortası uygulamalarında ise 1 Haziran 1977 tarihinden sonra en az 3600 gün Malûllük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortası primi ödemiş olmak koşuluyla primi ödenmiş gün sayısına eklenir. 30 Kasım 1976 tarihinden sonra askerlik yapanlar ise 16/1976 sayılı Kıbrıs Türk Sosyal Sigortalar Yasasının 118B maddesine göre değerlendirilmektedir. Bu çerçevede, Malûllük, Yaşlılık veya Ölüm aylığı bağlanması için yeterli Malûllük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortaları prim günü ödeme koşulunu yerine getirmiş olan sigortalılar veya hak sahipleri, mükellef askerlik sürelerinin tercih ettikleri kadarını borçlanabilirler. Bu haktan yararlanabilmek için sigortalıların Malûllük veya Yaşlılık aylığı talebinde bulunması ve aylık bağlanması için yeterli prim günü ödeme koşulunu yerine getirmiş ve aylığa hak kazanmış olması veya ölümleri durumunda ise hak sahiplerinin aylık almaya hak kazanmış olması koşuldur.
KKTC Sosyal Sigortalar Dairesi Müdürlüğü tarafından soruşturma kapsamında Dairemize gönderilen yazıda, mevcut primleriyle Malullük veya Yaşlılık aylığına hak kazanmamış sigortalılar ile ölüm aylığına hak kazanmamış olanların mükellef askerlik süresi borçlandırılmasından faydalanamayacağı ve başvuru sahiplerinin mükellef askerlik sürelerinin tercih ettikleri kadarını 16/1976 sayılı Kıbrıs Türk Sosyal Sigortalar Yasasının 88’inci maddesi çerçevesinde belirlenen prime esas günlük kazanç alt sınırından hesaplanacak Malullük, Yaşlılık ve Ölüm sigortaları primlerinin %6 tutarındaki sigortalı hissesinin ödenmesi şartıyla borçlandırılarak bakiye %10 tutarındaki İşveren ve Devlet hissesi ise Maliye İşleri ile görevli Bakanlık tarafından karşılanmaktadır.
Kuzey Kıbrıs’ta 2008 yılından önce göreve başlayan kamu çalışanları dışında kalan tüm çalışanlar Sosyal Sigortalar Dairesinin kapsamı içindedir. Şöyle ki,16/1976 sayılı Kıbrıs Türk Sosyal Sigortalar Yasasına göre sigortalı kapsamı 2008 yılı öncesi çalışmaya başlayan ve sigortalı olan Kamu Görevlileri Kadrolarında hizmete alınma şart tasarruflarına dayanarak çalıştırılanlar, hizmet veya çıraklık akdi ile çalıştırılanlar, kendi nam ve hesabına bağımsız çalışanlar ve işveren durumundaki çiftçiler iken 72/2007 Sayılı Sosyal Güvenlik Yasasına göre Sigortalı Kapsamı, 2008 yılından itibaren çalışma hayatına giren Sivil veya Askeri Mahkemelerde yargıç veya savcı olarak veya kamu görevinde kamu görevlisi, kamu personeli, geçici, sözleşmeli veya işçi olarak çalışarak devlet bütçesinden, katma bütçelerden veya döner sermayelerden aylık, maaş veya ücret almaya başlayanlar, atama veya seçilme ile siyasal göreve başlayanlar, kendi özel yasalarına göre faaliyet gösteren bağımsız kuruluşlar ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarında, Devlet bütçesinden, özerk bütçelerden veya katma bütçeler ile döner sermayelerden aylık, maaş veya ücret alarak çalışmaya başlayanlar, hizmet akdi ile çalışanlar, çiftçiler dahil olmak üzere kendi nam ve hesabına çalışıp sigortalı olanlar ve işveren durumundaki gerçek kişilerdir. Bu çerçevede, 16/1976 sayılı Kıbrıs Türk Sosyal Sigortalar Yasası kapsamında yer almayan Kamu Görevlileri, 1 Ocak 2008 tarihinden itibaren yürürlüğe giren 73/2007 sayılı Sosyal Güvenlik Yasası kapsamına alınmış, böylelikle 1 Ocak 2008 tarihinden sonra kamu görevine ilk kez atananlar ile özel sektör çalışanları arasındaki fark da ortadan kalktığı görülmektedir.
73/2007 sayılı Sosyal Güvenlik Yasası tahtında mükellef askerlikte geçen süreler mezkur Yasanın 66’ncı maddesinde düzenlenmiştir. Bahse konu Yasa maddesine göre Mükellef Askerlikte geçen süreler, Güvenlik Kuvvetleri Komutanlığından alınarak Kuruma ibraz edilecek bir belgeyle belgelenir ve ödenecek primlerin sigortalı hissesi sigortalı tarafından, işveren ve Devlet hissesi ise Maliye İşleriyle Görevli Bakanlık tarafından karşılanır. KKTC Sosyal Sigortalar Dairesi Müdürlüğünün uygulamasına göre, ister Kamu Görevlisi olsun, ister özel sektör çalışanı mevcut primleri ile yaşlılık aylığına hak kazanmış olan sigortalılar, 73/2007 sayılı Sosyal Güvenlik Yasasının 83’üncü maddesi tahtında belirlenen prime esas kazanç günlük alt sınırından hesaplanacak Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortaları primlerinin sigortalı hissesinin ödenmesi şartı ile borçlandırılmaktadır. Bakiye İşveren ve Devlet hissesi ise hem Özel Sektör çalışanları hem de Kamu Görevlileri için Maliye İşleri ile görevli Bakanlık tarafından karşılanmaktadır. Bir başka deyişle, 1 Ocak 2008 tarihinden sonra ister Kamuda ister Özel Sektörde istihdam edilen sigortalılar, Mükellef Askerlikte geçen sürelerinin yaşlılık aylığına eklenmesi yönünde bir talebinin hayata geçirilmesi için, öncelikle mevcut primleriyle yaşlılık aylığı almaya hak kazanmış olmalıdır. Bu şekilde hak kazanmış olan kamu görevlileri veya özel sektör çalışanları, 73/2007 sayılı Sosyal Güvenlik Yasasının 66’ıncı maddesi kuralları gereğince değerlendirilmektedir. Söz konusu Yasa maddesi uyarınca Malullük, Yaşlılık ve Ölüm aylığı bağlanması için yeterli prim gününü ödeme koşulunu yerine getirmiş ve aylığa hak kazanmış sigortalılar, Mükellef Askerlik sürelerinin tercih ettikleri kadarını borçlanmak suretiyle, Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortaları uygulamalarında primi ödenmiş gün sayısına ekleyebilmektedirler. Bu bağlamda, mevcut primleri ile yaşlılık aylığına hak kazanmamış sigortalılar Mükellef Askerlik borçlandırılmasından faydalanamamaktadır. Mezkur Yasanın 83’üncü maddesi uyarınca belirlenen prime esas kazanç günlük alt sınırından hesaplanacak Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortaları primlerinin %5,5 tutarındaki sigortalı hissesinin ödenmesi şartıyla borçlandırılmaktadırlar. Bakiye %11 tutarındaki işveren ve Devlet hissesi Maliye İşleri ile görevli Bakanlık tarafından karşılanmaktadır. Bu çerçevede, kamu görevlisi de, özel sektör çalışanı da mezkur Yasada belirlenen primleri sigortalı olarak ödemekle yükümlüdür. Kalan bakiye prim ise her iki sektör çalışanı için de Maliye İşleri ile görevli Bakanlık tarafından karşılanmaktadır. Böylelikle, Mükellef Askerlik süresinin emeklilik ve/veya yaşlılık aylığına eklenmesi ile ilgili uygulamada 1 Ocak 2008 tarihi itibarıyla hem kamu sektöründe hem de özel sektörde herhangi fark bulunmamaktadır ve/veya uygulamada özel sektör ve kamu görevlileri arasında bir fark yaratmamaktadır.
1 Ocak 2008’de yürürlüğe giren 73/2007 sayılı Sosyal Güvenlik Yasası 1 Ocak 2008’den itibaren çalışma yaşamına katılan Kamu ve Özel Sektör çalışanlarını tek çatı altında birleştirmiştir. Bu bağlamda, KKTC Cumhuriyet Meclisinin 9 Temmuz 2007 tarihli birleşiminde kabul olunan 73/2007 sayılı Sosyal Güvenlik Yasası hem kamu hem de özel sektör çalışanlarının hak ve yükümlülüklerine yeknesaklık getirmiştir. Kıbrıs Türk Sosyal Sigortalar Yasasına 2012 yılı başında yapılan değişiklikler (Sosyal Sigortalar Değişiklik Yasası) her ne kadar da 2008 yılı öncesi ve sonrası işe başlayanlar için olan hak ve yükümlülük farklarını bir ölçüde azaltmış olsa da 2008 öncesi sigortalı olanlar ile 2008 sonrası işe girmiş olan devlet memurlarının ise daha da farklı statüleri nedeniyle uygulamada yaşanan karışıklık devam etmiştir.
Bu bağlamda, 2008 yılı öncesi ve sonrası gerek kamu gerekse özel sektör alanında iş hayatına başlayanlarda emeklilik ve/veya yaşlılık aylığı uygulamalarında yaşanan farklılıkların yasal düzenleme ile aşılabileceği kanaatindeyim.”