Kıbrıs Türk Ticaret Odası’nın (KTTO) “Yelkenleri Ayarlama Programı” adını verdiği Orta Vadeli Program Önerisi Taslağı’nın sunumu ve paneller dizisi Cumhurbaşkanı Ersin Tatar’ın da katıldığı toplantıyla yapıldı.
Girne Colony Otel’deki toplantıya Cumhurbaşkanı Tatar’ın yanı sıra, Başbakan Faiz Sucuoğlu, Ana Muhalefet Partisi CTP Genel Başkanı Tufan Erhürman, TDP Genel Başkanı Cemal Özyiğit, HP Genel Başkanı Kudret Özersay, YDP Genel Sekreteri Enver Öztürk, bazı bakanlar, milletvekilleri, bürokratlar, iş dünyası temsilcileri ve diğer konuklar katıldı.
Toplantının açılış konuşmasını KTTO Başkanı Turgay Deniz yaptı.
KTTO Başkanı Turgay Deniz, KKTC ekonomisindeki %16,2’lik küçülmeye işaret ederek, pandemi koşullarının ülke ekonomisini çok etkilediğini, zor dönemde doğru, etkin ve sürdürülebilir politikalar oluşturmanın gerekli olduğunu, bunun çöküşün önlenebilmesi için büyük önem arz ettiğini söyledi.
Deniz, 16 dönüşüm alanı içeren program önerisine göre, öncelikli konuların belirlenen hedef ve faaliyetlerle desteklenmesi gerektiğini, güçlü bir reform programı ile yola devam edilmesinin, aynı zamanda siyasi tartışmalarla fazla zaman kaybedilmemesinin hayati öneme sahip olduğunu da belirtti.
Turgay Deniz, bunların yapılması halinde Gayrisafi Milli Hasılanın 21 Milyon doları bulabileceğini, işsizliğin %7’lere düşürülebileceğini söyleyerek, ancak geleceğini planlayan ülkelerin krizlerden güçlü çıkabileceğini, bunun içinse bilimsellik ve hummalı bir çalışma gerektiğini kaydetti.
YDP Genel Sekreteri Enver Öztürk de konuşmasında, enerji ve para politikalarının önemine işaret ederek, dünyada petrolün tükenmekte olan bir enerji kaynağı olduğuna dikkati çekti ve sürekli artan enerji ihtiyacı karşısında yenilebilir enerjinin günden güne önem kazandığının altını çizdi.
Öztürk, bankacılık sektörünün güçlendirilmesi, Ortadoğu pazarıyla ilişkilerin artırılarak faizsiz bankacılık çalışmalarının başlatılması, ülkede borsa kurulması, vergilendirmede öngörülürlüğün artırılması gibi önlemlerin düşünülmesinin gerekli olduğunu belirtti.
Öztürk, KTTO’nun katkısına teşekkür ederek, taslağın yanı sıra bir takvimlendirme yapılmasının önemine işaret etti ve panellerde önemli görüş ve fikir alışverişlerinin ortaya çıkmasını diledi.
ÖZYİĞİT
TDP Genel Başkanı Cemal Özyiğit konuşmasına, KTTO’nun öneri taslağı için belirlediği “Yelkenleri Ayarlama Programına” göndermede bulunarak başladı ve KKTC’yi açık denizden karaya vurmaya doğru sürüklenen bir gemiye benzeterek, “karaya vurduğunuz zaman yelkenleri nasıl isterseniz ayarlayın…şu an zaten gemi yüzmüyor” şeklinde konuştu.
Özyiğit, KKTC’nin iç borç ve dış borç rakamlarına da işaret ettiği konuşmasında, 2022 bütçesinin dahi 4 milyar 200 milyon Dolar açıkla başladığına dikkat çekerek, bu kaynakların nasıl yaratılacağı, el birliğiyle toplumun nasıl ayağa kaldırılacağının konuşulması gerektiğini belirtti.
Özyiğit, Almanya’nın aylarca hükümetsiz kalmasına rağmen devletin işleyişi ve fonksiyonlarında hiçbir zafiyet yaşanmadığına da işaret ederek, doğru adımların atılarak KKTC’de de devletle hükümetin birbirinden ayrılmasının şart olduğunu dile getirdi.
ÖZERSAY
HP Genel Başkanı Kudret Özersay da, bugün KTTO’nun taslağıyla gündeme gelecek ve konuşulacak konuların Devlet Planlama Örgütüne (DPÖ) ışık olacağını söyleyerek, pandemi öncesi ve sonrası yaşanan krizlerin dünya üzerindeki dengeleri şaşırtarak öngörülebilirliği daha da zor hale getirdiğini anlattı.
Konuşmasında üç önemli konuya dikkat çekmek istediğini söyleyen Özersay bunlardan birinin planlamalar yapılırken karşılaşılan ekonomik dalgalanmalarda hedefleri de sürekli revize etme gerekliliği olduğunu, ikincisinin TC-KKTC ilişkilerinde ve imzalanan protokollerin de ülkedeki paydaşlarla birlikte hazırlanarak öngörülebilir ve doğru bir zemine oturtulması gerekliliği, üçüncüsünün de bu planları uygulayabilmek ve Bakanlar Kurulundan geçirebilmek için siyasi irade ve daha uzun süreli hükümetlere ihtiyaç duyulduğu olduğunu kaydetti.
Özersay ayrıca konuşmasında AB tarafından Rum kesimine yenilenebilir enerjiye geçilmesi için ayırdığı 2,5 milyar Euro’luk kaynaktan Kıbrıslı Türklerin de hakkı olduğunun her platformda dile getirilmesi gerektiğini, KKTC’de devleti dönüştürüp kamu-özel ortaklığının geliştirilerek önceki hatalardan ders çıkarılması gerektiğini, ayrıca dövizdeki yükselişten dolayı genç işsizlik oranının yanı sıra evsizliğin de artacağı göz önünde bulundurularak, sosyal konut ve konut finansmanı (mortgage) projelerine önem verilmesi gerektiğini de bildirdi.
ATAOĞLU
Turizm ve Çevre Bakanı Fikri Ataoğlu, 2020 ile 2021 yılı arasındaki turist sayısındaki artışın hem esnaf hem de ekonomi açısından geçmiş dönemlere dönülmesini bir nebze sağladığını, ülkede 87 olan otel sayısının 110’a yükselmesini olumlu karşıladığını, turizm, yüksek öğrenim ve inşaat sektörü yanında teknoloji ve yazılım alanlarındaki gelişmelerin de ülkeye moral sağladığını aktardı.
Çevreyle ilgili müfredatın sadece 9. Sınıflarla sınırlı kalmaması, tüm sınıfların müfredatına konması ve üniversiteye kadar çevre eğitiminin olması gerektiğini kaydeden Ataoğlu, KTTO’ya hazırladığı detaylı program önerisi için teşekkür etti ve Bakanlığın da kendi fikirlerini KTTO ile paylaşacağını söyledi.
Döviz kurlarında artışın yaşandığı bu dönemde turizm ve inşaat sektörlerine hangi olanakların sağlanabileceği hususuna bakılacağını belirten Ataoğlu, herkesin bu dönemde elini taşın altına koymasının önemine de işaret etti.
ERHÜRMAN
CTP Genel Başkanı Tufan Erhürman da, KTTO’nun öneri taslağının somut verilerle konuşulmasını sağladığı için teşekkür ederek başladığı konuşmasında, KTTO’nun belirlediği “yelkenli” temasına atıfta bulunarak “Artık deniz bitti…Gideceği limanı bilmeyen gemiye hiçbir rüzgârdan hayır gelmez” ifadelerini kullandı.
CTP’nin iktidarda olduğu 15 aylık dönemde 2 ayrı orta vadeli planın geçirildiğini, o günden sonra da hiçbir planın hayat bulmadığını anlatan Erhürman, 1992 yılında Başbakan Derviş Eroğlu’nun “3’üncü 5 yıllık kalkınma planı”nda enflasyon başlığı altında dikkat çektiği TL ilgili sorunu bugün tespit etmeye kimsenin ihtiyaç duymamasını eleştirdi.
UBP hükümetlerini “Gayrisafi Milli Hasıla, su politikası, güneş enerjisindeki plansızlık, bütçe açıkları, siyaseti yerlerde süründürme ve KIB-TEK’e yapılması gerekli yatırımların yapılmaması” üzerinden eleştiren Erhürman, şu an elektrikte yaşanan dalgalanmalardan KKTC’nin minimal düzeyde etkilenmesinin Rum tarafıyla enterkonnekte olmasından dolayı olduğunu, 2024 yılında Rum kesiminin Mısır ve AB ile enterkonnekteye girdiği zaman KKTC’yi devre dışı bırakabilme ihtimaline karşı bir stratejik plan yapılmasının da son derece gerekli olduğunu ekledi.
SUCUOĞLU
Başbakan Faiz Sucuoğlu, Erhürman’ın sözlerine atıfta bulunarak “Keşke daha istikrarlı ve 5 yıllık hükümetler kurulabilseydi ve burada tüm konuşulanlar da önceki hükümetler tarafından yapılabilseydi” ifadelerini kullandı.
Sucuoğlu, yüksek öğrenim ve turizm gibi iki lokomotif sektörün yanı sıra, inşaatın da içinde bulunduğu 70 sektörün baştaki iki sektörün etkilerini domino taşı etkisiyle hissettiğine dikkat çekerek, pandemi krizi döneminde turizmdeki 7 kat düşüşe ve yüksek eğitim sektöründeki 2 buçuk katlık düşüşe vurgu yaptı ve “Battık, gittik” söylemlerinin kimseye fayda sağlamayacağını, herkesin elini taşın altına koyması gerektiğini kaydetti.
Sucuoğlu, söz konusu mevcut sektörlerin yanına yeni projelerle başka yeni sektörler eklemenin artık kaçınılmaz olduğunu, yatırımcının önünü açmak ve yatırımcılar için ülkeyi daha cazip hale getirmek istediklerini ve önümüzdeki dönemde hükümeti çok yoğun bir çalışma temposunun beklediğini söyleyerek, liyakata dayalı kadrolar kurarak, ortada bakan olmasa bile “Bakanlık hafızasını” koruyacak tecrübeli personellerle yolu yürümek istediklerini belirtti.
TATAR
Cumhurbaşkanı Ersin Tatar, ülkede dövizin durumuna bakılarak karamsar olunmaması gerektiğini söyledi ve “Bunlar da geçecek inanıyorum, neler geldi, neler geçti” şeklinde konuştu. Tatar, herkesin isteğinin KKTC devletinin kalkınması ve gelişmesi olduğunu, devletin anlamının yatırım ve gelişim olduğunu, bugün Maraş’ın açılması ile birlikte Mal Tazmin Komisyonu da devreye sokularak GSMH’nin %20 oranında büyütülebileceğine işaret etti.
Cumhurbaşkanı, krizlerin aşılmasında devlet gelirlerinin yükselmesinin önemine değinerek, ekonomideki kaçakların vergiyle kayıt altına alınması ve bu konuda Devletin elini güçlü tutabilmesi adına Maliyeye doğru atamaların yapılmasının da şart olduğunu ifade etti.
Bireyler arasındaki gelir farkının azaltılmasının vicdani bir gereklilik olduğunun altını çizen Cumhurbaşkanı Tatar, TC katkılarının KKTC için önemli olduğunu fakat doğru projeler yapılmadığı takdirde bunda zaman zaman gecikmelerin yaşanabilmesinin normal karşılanması gerektiğini söyledi.
Tatar, ekonomik ve yapısal reformların ülkeye borç olduğunu, enerjide akaryakıt kullanılması ve bacalardan kirli duman çıkmasının kendisini de rahatsız ettiğini söyleyerek, artık TC’den kabloyla elektrik getirilmesinin gerekli olduğunu ve bunun maliyetinin nasıl karşılanacağının düşünülmesi ve planlanması gerektiğinin altını çizdi.
Tatar, KKTC’nin mukayeseli avantajlarının da bulunduğunu söyleyerek, denizi, güneşi, tarihi, kültürü ve doğal güzelliklerinin değerinin trilyon dolarlar ettiğini kaydetti; kısır tartışmaların bir kenara bırakılıp içinde bulunulan sürecin iyi yönetilmesi gerektiğini sözlerine ekledi.
Tatar’ın konuşmasının ardından tüm protokolün katıldığı anı fotoğrafı çekimi yapıldı.
PANELLER
Konuşmaların ardından ilk panel “Kamuda Sürdürülebilirlik ve Kaliteli Hizmet Sunumu” başlığı altında yapıldı.
Daha sonra öğle yemeğinin ardından “Yeni Dönemde Yeni Ekonomik Yönelimler” paneli, ardından da “Finans Sektörünün Kalkınmayı Destekleyecek Bir Yapıya Getirilmesi” paneli gerçekleştirildi.